11-12 listopada w Valletcie (Malta) odbędzie się międzynarodowy szczyt w sprawie migracji z udziałem przedstawicieli Unii Europejskiej, państw Afryki oraz innych międzynarodowych partnerów. Punktem wyjścia będą istniejące ramy współpracy i już prowadzone działania. Unia Europejska zamierza współdziałać w krajami afrykańskimi w takich obszarach jak walka z przemytem ludzi czy organizowanie powrotów i readmisji.

Od kilku miesięcy UE musi sobie radzić z bezprecedensową falą migrantów i uchodźców, którzy przybywają do Europy. Przyczyny ich ucieczki są różnorakie; uciekają przed konfliktami, niestabilnością polityczno-gospodarczą, łamaniem praw człowieka i ubóstwem.

Wspólnie z państwami członkowskimi UE podjęła szereg działań, by uporać się z wyzwaniami związanymi z migracją. Ale migracja to problem nie tylko Europy. Muszą się nim zająć również państwa pochodzenia i państwa tranzytu, z których napływają do Europy migranci o nieuregulowanym statusie.

W kwietniu 2015 r. Rada Europejska zaapelowała o zorganizowanie międzynarodowego szczytu, aby problemy migracji omówić z państwami afrykańskimi i innymi ważnymi partnerami.

Nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej na temat sytuacji w regionie Morza Śródziemnego (23 kwietnia 2015)

Szczyt odbędzie się 11–12 listopada 2015 r. w Valletcie (w Mediterranean Conference Centre).

Konferencja to wyraz bieżącej współpracy między Europą i Afryką (zwłaszcza w ramach procesu rabackiego i procesu chartumskiego) oraz dialogu UE–Afryka poświęconego migracji i mobilności.

Na szczyt zaproszono państwa członkowskie UE, państwa uczestniczące w procesie rabackim i procesie chartumskim, obserwatorów procesu rabackiego, przedstawicieli Komisji Unii Afrykańskiej i Komisji Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) oraz przedstawicieli Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) i Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM).

Działania UE ws. migracji

Kontekst

W 2005 r. przyjęto globalne podejście do kwestii migracji i mobilności. Wyznacza ono ramy stosunków UE z państwami trzecimi w sferze migracji i azylu. Uaktualnione w maju 2012 r. globalne podejście uzupełnia działania UE w dziedzinie polityki zagranicznej i współpracy rozwojowej. Stanowi podstawę współpracy między UE a państwami afrykańskimi na różnych szczeblach:

• kontynentalnym
• regionalnym (proces rabacki, proces chartumski)
• stosunków dwustronnych (partnerstwa na rzecz mobilności itp.).

Eliminowanie przyczyn migracji

Migranci wyjeżdżają ze swoich krajów z różnych przyczyn: uciekają przed konfliktami, niestabilnością polityczno-gospodarczą, łamaniem praw człowieka i ubóstwem. UE chce ograniczyć tę falę migracyjną i dlatego stara się pomagać w przywracaniu pokoju i stabilności oraz wspierać rozwój gospodarczy.

UE prowadzi działania dyplomatyczne, starając się zmobilizować podmioty regionalne i międzynarodowe do szukania polubownych rozwiązań toczących się konfliktów. Popiera również działania mediacyjne prowadzone przez swoich partnerów, np. Organizację Narodów Zjednoczonych. UE odgrywa także – dzięki misjom prowadzonym w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) – wiodącą rolę w utrzymywaniu pokoju, zapobieganiu konfliktom i zwiększaniu bezpieczeństwa międzynarodowego.

Bieżące operacje wojskowe UE

Pomoc w liczbach

Budżet UE na współpracę zewnętrzną (2014–2020):

• 96,8 mld EUR
• 344 mln EUR przeznaczone na migrację

Unijne wsparcie mające pomóc Afryce osiągnąć milenijne cele rozwoju (2000–2015) – efekty:

• 9,4 mln osób zapisanych do szkół podstawowych
• 5,4 mln porodów odebranych przez wykwalifikowany personel medyczny
• 41 mln ludzi mających dostęp do wody pitnej

Ważną rolę w przeciwdziałaniu globalnym wyzwaniom i czynnikom powodującym migrację odgrywają unijna współpraca rozwojowa i unijna pomoc humanitarna. Dzięki nim można pomóc ludziom tam, gdzie w danej chwili przebywają, zmniejszając ich cierpienia i poprawiając ich warunki życia i tym samym odwodząc ich od podejmowania niebezpiecznych podróży drogą morską i lądową. UE finansuje projekty realizowane w wielu państwach pochodzenia migrantów i w wielu państwach tranzytu.

26 maja 2015 r. Rada ponownie podkreśliła, że należy intensywniej pracować nad powiązaniami między migracją a rozwojem, oraz poprosiła Komisję Europejską i ESDZ o opracowanie konkretnych działań.

Rada do Spraw Zagranicznych (rozwój) (26 maja 2015)

W październiku unijni ministrowie postanowili zacieśnić współpracę rozwojową z państwami trzecimi. Celem jest sprostanie wspólnym wyzwaniom stojącym dziś przed Europą i jej partnerami.

Rada do Spraw Zagranicznych (26 października 2015)

Komisja Europejska opracowuje obecnie działania rozwojowe. W ten sposób realizuje tę część europejskiego programu w zakresie migracji, która dotyczy zewnętrznego wymiaru kryzysu. Działania te przewidują między innymi utworzenie w UE kryzysowego funduszu powierniczego na rzecz stabilności oraz eliminowania przyczyn migracji nieuregulowanej i wysiedleń w Afryce. Będzie można z niego finansować projekty, które służą tworzeniu miejsc pracy i dostarczaniu podstawowych usług lokalnym społecznościom.

Wprowadzenie i organizowanie legalnych kanałów migracji

W listopadzie 2011 r. uruchomiono unijny portal imigracyjny, w którym obywatele państw trzecich zainteresowani wyjazdem do UE mogą znaleźć potrzebne informacje.

UE chce usprawnić zarządzanie legalnymi przepływami migracji, tak by zmaksymalizować pozytywne skutki, jakie legalna migracja może przynieść zarówno państwom członkowskim UE, jak i państwom afrykańskim.

Na uwagę zasługują realizowane obecnie inicjatywy dotyczące migracji zarobkowej, np.:

• prowadzona przez Komisję weryfikacja dyrektywy o niebieskiej karcie (dyrektywa dotycząca wysoko wykwalifikowanych pracowników)
• nowe przepisy regulujące warunki wjazdu i pobytu pracowników sezonowych oraz kwestię przeniesień wewnątrz przedsiębiorstwa.

Trwają również dyskusje na temat nowej regulacji, która umożliwiałaby obywatelom państw trzecich przyjazd do UE w celu prowadzenia badań lub odbywania studiów.

Migracja studentów, naukowców i stażystów

Zwiększenie ochrony migrantów i osób ubiegających się o azyl

UE potroiła zdolności i zasoby przeznaczone na prowadzenie tych operacji w latach 2015 i 2016. Ponadto obszar operacji Tryton rozszerzono na południe: teraz sięga on aż do maltańskiej strefy poszukiwawczo-ratowniczej.

Aby zapobiec kolejnym śmiertelnym wypadkom, należy również udzielać wsparcia tzw. krajom pierwszego azylu i innym krajom w regionie, wykorzystując w tym celu unijne regionalne programy rozwoju i ochrony. Programy te mają zwiększyć zdolności państw trzecich w rejonach, z których uchodźcy pochodzą lub przez które się przemieszczają.

Regionalne programy rozwoju i ochrony uruchomiono w Afryce Północnej, w Rogu Afryki i na Bliskim Wschodzie.

Unia Europejska jest również gotowa wypełnić swoje międzynarodowe zobowiązania dotyczące przyjmowania uchodźców i osób ubiegających się o azyl. Państwa członkowskie od 1999 r. pracują nad utworzeniem wspólnego europejskiego systemu azylowego, który przyspieszyłby wydawanie sprawiedliwych decyzji azylowych.

W lipcu 2015 r. z uwagi na rosnącą liczbę uchodźców i zgodnie z wnioskiem Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) Rada uzgodniła przesiedlenie 22 504 osób wymagających ochrony międzynarodowej. Uzgodnienia te stanowią uzupełnienie bieżących działań podejmowanych przez państwa członkowskie i porozumienia o relokacji z Włoch i Grecji do pozostałych państw członkowskich 160 000 osób wymagających ochrony międzynarodowej.

Walka z przemytem migrantów i wykorzystywaniem ich ciężkiego położenia

Oprócz zapobiegania kolejnym śmiertelnym wypadkom Unia chce też zwalczać siatki przestępcze wykorzystujące ciężkie położenie migrantów. Do pracy w terenie oddelegowano dwie misje w ramach WPBiO, których zadaniem jest walka z przemytem migrantów odbywającym się drogą morską i lądową.

W maju 2015 r. Rada podjęła decyzję o rozpoczęciu unijnej operacji wojskowej EU NAVFOR Med Operation Sophia. Ma ona rozbić siatki przemytu migrantów i handlu ludźmi w południowym rejonie środkowej części Morza Śródziemnego. Faza pierwsza tej operacji polegała na obserwacji i ocenie działania siatek zajmujących się przemytem ludzi i handlem ludźmi. 7 października 2015 r. rozpoczęła się faza druga. Pozwala ona – zgodnie z prawem międzynarodowym – wchodzić na pokład podejrzanych statków na pełnym morzu, przeszukiwać je, zajmować i zmieniać ich kurs.

W maju 2015 r. Rada postanowiła również wzmocnić cywilną misję EUCAP Sahel Niger. UE pomoże władzom Nigru zapobiegać nieuregulowanej migracji i zwalczać związaną z nią przestępczość. 5 października 2015 r. Rada zwiększyła budżet misji z 9,8 mln EUR do 18,4 mln EUR (chodzi o środki na okres jednego roku).

Po nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Europejskiej, które odbyło się w kwietniu 2015 r., Komisja w maju przyjęła plan zwalczania przemytu migrantów (2015–2020). Przewiduje on serię konkretnych działań, które mają zwiększyć skuteczność reakcji organów policyjnych i sądowych oraz zacieśnić współpracę z państwami trzecimi.

UE podjęła również zdecydowane kroki, jeśli chodzi o zwalczanie handlu ludźmi. Poprzez podejmowane działania chce chronić i wspierać ofiary, zaostrzyć działania prewencyjne, skuteczniej ścigać handlarzy i zacieśnić współpracę z państwami trzecimi.

Efektywniejsza walka z przemytem migrantów stanowi również część dwustronnych partnerstw na rzecz mobilności, które obejmują budowanie zdolności, wspólne działania operacyjne, poprawę ochrony granic i zarządzania nimi oraz współpracę transgraniczną.

Ściślejsza współpraca w zakresie powrotów i readmisji

Skuteczna i humanitarna polityka powrotowa nie stoi w sprzeczności z bardziej otwartą polityką migracyjną. Zagwarantowanie powrotu migrantów o nieuregulowanym statusie ma zasadnicze znaczenie dla zwiększenia wiarygodności unijnych polityk w obszarze ochrony międzynarodowej i legalnej migracji.

Dlatego UE niezwykle aktywnie współpracuje z państwami, z których pochodzą migranci o nieuregulowanym statusie. Negocjuje i zawiera z tymi państwami umowy o readmisji, w których określa się zasady odsyłania takich osób. Do tej pory UE zawarła 17 umów o readmisji; w sprawie kolejnych negocjacje są w toku. Klauzulę o readmisji zawiera również umowa z Kotonu (umowa między UE a państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku).

8 października 2015 r. ministrowie spraw wewnętrznych przyjęli konkluzje w sprawie dalszych perspektyw polityki powrotowej.

Konkluzje Rady w sprawie dalszych perspektyw polityki powrotowej (8 października 2015)