Komisja Europejska przedstawiła 2 maja 2018 r. propozycję nowych wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027.

Proponowana kwota środków na zobowiązania wyrażona w cenach bieżących, z uwzględnieniem inflacji, to 1 279 mld €, czyli niemal 1,3 biliona € na siedmioletni okres.

Warto przypomnieć, że projekt przygotowany jest w sytuacji, w którym pod uwagę wzięty musiał być ubytek środków dostarczanych dotychczas przez Wielką Brytanię (będącą płatnikiem netto do budżetu UE, czyli krajem, który wpłaca więcej niż otrzymuje z budżetu), a także nowe, naglące priorytety UE, takie jak choćby migracja.

Obecny poziom finansowania będzie musiał zostać zwiększony, aby zapewnić środki na nowe i pilne priorytety. Obecne inwestycje w takie obszary, jak badania naukowe i innowacje, młodzież, gospodarka cyfrowa, zarządzanie granicami, bezpieczeństwo i obrona, zwrócą się w przyszłości w postaci większego dobrobytu, zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa. Na przykład budżety Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności zostaną podwojone. Do budżetu UE włączono także Europejski Fundusz Rozwoju będący obecnie umową międzyrządową, w ramach której finansuje się w latach 2014–2020 politykę rozwojową w państwach Afryki, Karaibów i Pacyfiku w wysokości 30 mld €.

W związku z tym w nowym budżecie wieloletnim dokonano niezbędnych przesunięć, np. ograniczono wydatki na politykę spójności o około 7% w stosunku do dotychczasowych wydatków oraz wydatki na wspólną politykę rolną o około 5%. Są to jednak obniżki na niższą skalę niż przewidywano w pierwotnych prognozach.

Zasady, które proponuje Komisja to:

Nowoczesność: Nowa Unia składająca się z 27 państw potrzebuje nowego, nowoczesnego budżetu pokazującego, że Europa wyciągnęła wnioski z przeszłości. Oznacza to dalsze zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla beneficjentów i instytucji zarządzających poprzez uspójnienie reguł za pomocą jednolitego zbioru przepisów, a także wytyczenie wyraźniejszych celów i skoncentrowanie się w większym stopniu na wynikach. Ułatwi to monitorowanie i pomiar wyników oraz wprowadzanie zmian w razie potrzeby.

Prostota: Struktura budżetu będzie jaśniejsza i ściślej powiązana z priorytetami Unii. Fundusze są obecnie rozłożone na zbyt wiele programów i instrumentów, zarówno w ramach budżetu jak i poza nim. Komisja proponuje zatem zmniejszenie liczby programów o ponad jedną trzecią (z obecnych 58 do 37 w przyszłości), na przykład przez połączenie rozdrobnionych źródeł finansowania w nowe zintegrowane programy i radykalne uproszczenie korzystania z instrumentów finansowych, w tym za pomocą Funduszu InvestEU.

Elastyczność: Niedawne wyzwania – zwłaszcza kryzys migracyjny i uchodźczy w 2015 r. – pokazały granice elastyczności obecnego budżetu UE w zakresie odpowiednio szybkiego i skutecznego reagowania. Wniosek Komisji przewiduje zatem zapewnienie większej elastyczności wewnątrz- i międzyprogramowej, wzmocnienie instrumentów zarządzania kryzysowego i utworzenie nowej „unijnej rezerwy” na wypadek nieprzewidzianych wydarzeń oraz w celu podejmowania działań w sytuacjach kryzysowych w dziedzinach takich jak bezpieczeństwo i migracja.

Budżet UE i praworządność: należyte zarządzanie finansami Najważniejsza zmiana w ramach proponowanego budżetu to wzmocnienie związku między finansowaniem UE i praworządnością. Poszanowanie praworządności jest koniecznym warunkiem należytego zarządzania finansami i efektywnego finansowania ze środków unijnych. Komisja proponuje zatem wprowadzenie nowego mechanizmu chroniącego budżet UE przed ryzykiem finansowym związanym z uogólnionymi brakami w zakresie praworządności w państwach członkowskich. Nowe proponowane narzędzia umożliwią Unii zawieszanie i zmniejszanie finansowania ze środków UE lub ograniczenia dostępu do niego w sposób proporcjonalny do charakteru, wagi i skali braków w zakresie praworządności. Wniosek w sprawie takiej decyzji będzie składany przez Komisję i przyjmowany przez Radę w drodze głosowania odwróconą kwalifikowaną większością głosów (tzn., że decyzja będzie mogła być zablokowana kwalifikowaną większością głosów).

Nowoczesne źródła finansowania dla budżetu UE. Nowe priorytety wymagają nowych inwestycji. Komisja proponuje w związku z tym, aby inwestycje te były finansowane z następujących źródeł: nowych środków finansowych (około 80 proc.) oraz oszczędności i przesunięć środków (około 20 proc.).

Opierając się na zaleceniach grupy wysokiego szczebla w sprawie „ Przyszłego finansowania UE”, Komisja proponuje unowocześnienie i uproszczenie obecnego ogólnego systemu finansowania – tj. „zasobów własnych” – i zróżnicowanie źródeł dochodów budżetowych. Nowe źródła finansowania długoterminowego budżetu Komisja proponuje uproszczenie obecnych zasobów własnych opartych na podatku od wartości dodanej (VAT) oraz wprowadzenie koszyka nowych zasobów własnych, który jest powiązany z naszymi priorytetami politycznymi.

Proponowany koszyk nowych zasobów własnych obejmuje:

- 20 proc. dochodów z systemu handlu uprawnieniami do emisji;
- 3-procentową stawkę poboru mającą zastosowanie do nowej wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych (która będzie stopniowo wprowadzana po przyjęciu niezbędnych przepisów);
- wkład krajowy obliczany na podstawie ilości niepoddawanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w każdym państwie członkowskim (0,80 euro/kg).

Te nowe zasoby własne będą stanowić ok. 12 proc. łącznego budżetu UE i mogą wnieść nawet 22 mld euro rocznie na potrzeby finansowania nowych priorytetów.

Rabaty - Wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE stanowi okazję, aby zająć się skomplikowanym systemem rabatów, a nawet „rabatów od rabatów”. Komisja proponuje zlikwidowanie wszystkich rabatów oraz zmniejszenie z 20 proc. do 10 proc. odsetka dochodów z ceł (jednego z „zasobów własnych”), który państwa członkowskie zatrzymują podczas ich poboru dla budżetu UE. Oba te środki sprawią, że budżet UE będzie prostszy i bardziej sprawiedliwy. Aby uniknąć gwałtownego i znacznego wzrostu wkładów niektórych państw członkowskich, Komisja proponuje stopniowe znoszenie obecnych rabatów przez okres pięciu lat.

Dalsze kroki

Opierając się na dzisiejszych wnioskach, Komisja przedstawi w najbliższych tygodniach szczegółowe propozycje dotyczące przyszłych programów finansowych dla poszczególnych sektorów.

Decyzja w sprawie przyszłego długoterminowego budżetu UE zostanie podjęta przez Radę stanowiącą jednomyślnie, po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Negocjacje w tej sprawie powinny więc być najważniejszym priorytetem, a porozumienie powinno zostać osiągnięte przed wyborami do Parlamentu Europejskiego i szczytem w Sibiu w dniu 9 maja 2019 r. Komisja uczyni wszystko, co w jej mocy, w celu umożliwienia szybkiego wypracowania porozumienia.

Więcej informacji:

http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-3570_pl.htm
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-18-3621_pl.htm