Źródło grafiki: Multimedia Centre, Parlament Europejski

Obchodzony 9 maja Dzień Europy upamiętnia rocznicę ogłoszenia planu zjednoczenia europejskiego, znanego jako Deklaracja Schumana od nazwiska prezentującego plan ówczesnego ministra spraw zagranicznych Francji, Robert Schumana. W tym roku przypada 70. rocznica ogłoszenia planu.

Choć idea jedności europejskiej nie była pomysłem zupełnie nowym (jej korzenie sięgają czasów Karola Wielkiego, a o europejskiej jedności i elementach integracji znanych nam dzisiaj pisali i mówili politycy, ekonomiści i wizjonerzy XIX i XX wieku, w tym także Polacy), to jednak właśnie Plan Schumana dał początek integracji europejskiej, której rezultatem jest znana nam dzisiejsza Unia Europejska.

W czasie, gdy Europa borykała się z konsekwencjami politycznymi i ekonomicznymi II wojny światowej europejscy politycy uznali, że potrzebne są działania, które z jednej strony zapobiegać będą podobnym konfliktom w przyszłości, a z drugiej zapewni możliwość poprawy sytuacji gospodarczej i poprawy warunków życia obywateli. W tle pojawiały się historyczne konflikty francusko-niemieckie, a także przemysł stalowy i węglowy, jako tradycyjne motory militaryzmu.

Plan, przedstawiony przez Roberta Schumana 9 maja 1950 roku w siedzibie francuskiego MSZ przy bulwarze Quai d’Orsay w Paryżu, był tak naprawdę dziełem innego z ojców Europy – Jeana Monneta, szefa francuskiego Urzędu ds. planowania. Monnetem i Schumanem kierowała myśl, że wspólna koordynacja produkcji stali i wydobycia węgla pozwoli zapobiec powtórzeniu się w przyszłości podobnego konfliktu, tak że wszelka wojna między odwiecznymi rywalami – Francją a Niemcami – będzie „nie tylko nie do pomyślenia, ale i fizycznie niemożliwa”. Uznano także, że połączenie interesów ekonomicznych może przyczynić się do poprawy standardu życia społeczeństw i stanowić pierwszy krok w kierunku bardziej zjednoczonej Europy.

Najważniejsze cytaty z Deklaracji:

• „Pokój na świecie nie mógłby być zachowany bez twórczych wysiłków na miarę grożących mu niebezpieczeństw.”

• „Europa nie powstanie od razu ani w całości: będzie powstawała przez konkretne realizacje, tworząc najpierw rzeczywistą solidarność. Zgromadzenie narodów europejskich wymaga, by usunięta została odwieczna wrogość Francji i Niemiec: podjęte działanie musi w pierwszym rzędzie dotyczyć Francji i Niemiec.”

• „Umieszczenie produkcji węgla i stali pod wspólnym zarządzaniem (...) zmieni los regionów, długo skazanych na wytwarzanie wojennego oręża, którego były najdłużej ofiarami.”

• „W ten sposób, prosto i szybko, dokona się fuzja interesów niezbędna do założenia wspólnoty gospodarczej i wprowadzony zostanie zaczyn szerszej i głębszej wspólnoty krajów przez długi czas podzielonych krwawymi konfliktami.”

• „Przez umieszczenie podstawowej produkcji pod wspólnym zarządem i instytucję nowej Wysokiej Władzy, której decyzję zwiążą Francję, Niemcy i kraje, które do niej przystąpią, ta propozycja stanie się pierwszą konkretną podstawą Federacji Europejskiej, niezbędnej dla zachowania pokoju.”

Pełen tekst deklaracji w języku polskim dostępny jest pod adresem: https://www.robert-schuman.eu/pl/doc/questions-d-europe/qe-204-pl.pdf

Na deklarację odpowiedziały oprócz Francji i Niemiec także Włochy oraz Belgia, Holandia i Luksemburg. 18 kwietnia 1951 roku sześć krajów podpisało Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, znany jako Traktat Paryski .

Sukces pierwszej Wspólnoty spowodował, że sześć krajów zdecydowało integrować się dalej i utworzyło Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (traktaty założycielskie tych Wspólnot podpisano w roku 1957).

Od tej pory Wspólnoty Europejskie rozwijały się geograficznie (kolejne rozszerzenia), ale także pogłębiając integrację (m.in. utworzenie unii celnej, jednolitego rynku, strefy EURO, wprowadzenie wspólnej waluty, powstanie Unii Europejskieji nadanie jej osobowości prawnej, utworzenie strefy Schengen).

Niewątpliwie jednak, powstanie zjednoczonej Europy przyczyniło się do spełnienia głównej idei zawartej w Deklaracji Schumana: od ponad 70 lat Europa wolna jest od konfliktów zbrojnych w skali całego kontynentu, a w 2012 UE uhonorowana została Pokojową Nagrodą Nobla.

Zapraszamy do zapoznania się z Numerem specjalnym naszego Biuletynu informacyjnego, przygotowanego dla Państwa z okazji Dni Europy 2020, z którego pochodzi ten artykuł.

Znajdą w nim Państwo więcej informacji o J. Monnet'cie oraz R. Schumanie, a także historię naszej drogi do UE oraz podsumowanie majowych rocznic i wydarzeń. Biuletyn można pobrać TUTAJ

Serdecznie zapraszamy do lektury!