Europa starzeje się – w 2060 r. na każdego obywatela UE powyżej 65 roku życia będą przypadały już tylko dwie osoby w wieku produkcyjnym. Dlatego KE zachęca państwa członkowskie do pilnych reform, które zapewniłyby godną emeryturę każdemu Europejczykowi. – Wciąż nie jest jeszcze za późno na zmiany – przekonuje komisarz László Andor.

Emerytury są obecnie głównym źródłem przychodu dla około jednej czwartej ludności UE. Młodzi Europejczycy również będą je pobierać w późniejszym wieku. Jeżeli Europa nie będzie w stanie zapewnić godziwych emerytur dziś i jutro, milionom osób będzie grozić ubóstwo w podeszłym wieku. Nasze społeczeństwa starzeją się, gdyż ludzie żyją coraz dłużej i mają mniej dzieci. Już od przyszłego roku liczba pracujących w UE zacznie spadać. Emerytury są coraz większym obciążeniem dla budżetów krajowych, zwłaszcza w obliczu kryzysu finansowego i gospodarczego.

Aby wesprzeć państwa członkowskie, Komisja Europejska opublikowała białą księgę w sprawie adekwatnych, bezpiecznych i stabilnych emerytur. Przedmiotem tego dokumentu są działania, jakie UE i państwa członkowskie mogą podjąć, by stawić czoła najważniejszym wyzwaniom dotyczącym naszych systemów emerytalnych.

W białej księdze przedstawione są różne inicjatywy mające pomóc w stworzeniu odpowiednich warunków, tak by osoby, które są zdolne do pracy, mogły kontynuować aktywność zawodową. Doprowadzi to do lepszej równowagi między latami pracy a czasem spędzonym na emeryturze. Inne z proponowanych działań mają zapewnić osobom przenoszącym się do innych państw zachowanie uprawnień emerytalnych, oraz ułatwić oszczędzanie na emeryturę i zagwarantować osiągnięcie przewidywanej wysokości emerytur, tak by obywatele uzyskali taką emeryturę, jakiej się spodziewali.

- Zapewnienie przyszłych emerytur w odpowiedniej wysokości jest możliwe, jeżeli zrealizujemy nasze projekty reform. Odczuwamy skutki starzenia się społeczeństwa – pokolenie wyżu demograficznego przechodzi na emeryturę, a coraz mniej młodych wchodzi na rynek pracy. Wciąż nie jest jeszcze za późno na zaradzenie tym problemom – powiedział przedstawiając białą księgę dziennikarzom w Brukseli, László Andor, komisarz odpowiedzialny za zatrudnienie, sprawy społeczne i włączenie społeczne. Dodał, że duże znaczenie ma podniesienie wieku emerytalnego, i zacytował wyniki niedawnego sondażu Eurobarometru, które wskazują, że wielu Europejczyków kontynuowałoby pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego, o ile warunki pracy byłyby dobre.

Biała księga, wydana w Europejskim Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej, czerpie z rezultatów szeroko zakrojonych konsultacji rozpoczętych w lipcu 2010 r. Ma ona charakter przekrojowy względem różnych obszarów polityki i jest w pełni zgodna ze sporządzoną przez Komisję roczną analizą wzrostu gospodarczego na 2012 r. Środki unijne będą służyć wspieraniu i uzupełnianiu krajowych reform emerytalnych. Biała księga obejmuje następujące propozycje:

• Aby stworzyć lepsze możliwości dla starszych pracowników, proponuje się wezwanie partnerów społecznych do dostosowania miejsc pracy i praktyk w zakresie rynku pracy oraz wykorzystanie środków z Europejskiego Funduszu Społecznego na cele zwiększenia zatrudnienia w grupie osób starszych. Umożliwienie dłuższej aktywności zawodowej jest jedną z najważniejszych kwestii podejmowanych w ramach Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej.
• Mając na celu rozwijanie uzupełniających prywatnych systemów emerytalnych, proponuje się zachęcanie partnerów społecznych do tworzenia takich programów, a także nakłanianie państw członkowskich do optymalizacji podatków i oferowania innego rodzaju zachęt.
• Poprawa bezpieczeństwa dodatkowych systemów emerytalnych, w tym w drodze zmiany dyrektywy w sprawie instytucji pracowniczych programów emerytalnych (dyrektywy IORP) oraz dzięki lepszemu informowaniu konsumentów.
• Dostosowanie dodatkowych emerytur do potrzeb mobilności za pomocą przepisów chroniących uprawnienia emerytalne mobilnych pracowników oraz w drodze promowania tworzenia systemów śledzenia uprawnień emerytalnych w całej UE. Za pośrednictwem takich systemów obywatele mogą uzyskać informacje o swoich uprawnieniach emerytalnych i przewidywanych dochodach po przejściu na emeryturę.
• Zachęcanie państw członkowskich do działań na rzecz dłuższej aktywności zawodowej, takich jak powiązanie wieku emerytalnego ze średnim trwaniem życia, ograniczanie dostępu do wcześniejszych emerytur oraz zmniejszenie zróżnicowania emerytur ze względu na płeć.
• Dalsze monitorowanie adekwatności, stabilności i bezpieczeństwa emerytur oraz wspieranie reform emerytalnych w państwach członkowskich.

Informacje podstawowe

Emeryci stanowią znaczącą i szybko rosnącą część ludności UE (120 milionów, czyli 24 proc.), w szczególności obecnie, gdy pokolenia wyżu demograficznego dobiegają wieku emerytalnego, a jednocześnie spada liczba osób w wieku najwyższej aktywności zawodowej. W 2008 r. na każdego obywatela UE powyżej 65 roku życia przypadały cztery osoby w wieku produkcyjnym (15-64 lata). Do 2060 r. stosunek ten zmieni się na jeden do dwóch.

Skutki starzenia się społeczeństwa pogłębiane są przez trwający kryzys gospodarczy. Już dziś emerytury stanowią bardzo istotną pozycję wydatków publicznych – średnio 10 proc. PKB, a do 2060 r. wskaźnik ten może wzrosnąć do 12,5 proc. Pomimo podobnych problemów demograficznych sytuacja różni się jednak w poszczególnych państwach – Irlandia wydaje obecnie na emerytury 6 proc. PKB, podczas gdy we Włoszech wskaźnik ten wynosi 15 proc. Kryzys dotyka zarówno repartycyjne systemy emerytalne, gdyż spadek zatrudnienia powoduje obniżenie wpływów ze składek emerytalnych, jak i systemy kapitałowe, borykające się ze spadkiem wartości aktywów i niższą stopą zwrotu.

Systemy emerytalne pozostają w znacznej mierze w kompetencji państw członkowskich, UE może jednak udzielić wsparcia, regulując kwestie wpływające na funkcjonowanie rynku wewnętrznego; może także przeznaczać środki finansowe na wsparcie dłuższej aktywności zawodowej starszych pracowników oraz koordynować politykę i sprzyjać wzajemnemu uczeniu się. Reformy systemów emerytalnych podlegają ocenie w ramach strategii „Europa 2020”. W 2011 r. 16 państw członkowskich otrzymało zalecenia dotyczące emerytur, a pięć państw zobowiązało się do przeprowadzenia reform emerytalnych w ramach protokołów ustaleń (więcej informacji w załączniku 3 do białej księgi).

Więcej informacji:

• Biała księga w sprawie emerytur: http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=7341&langId=en
• Badanie Eurobarometru na temat aktywności osób starszych
• IP/12/16 + Memo/12/10 dotyczące aktywności osób starszych
• Strona internetowa Komisji Europejskiej poświęcona emeryturom (w kontekście spraw społecznych): http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=752&langId=en
• Strona internetowa Komisji Europejskiej poświęcona emeryturom (w kontekście rynku wewnętrznego): http://ec.europa.eu/internal_market/pensions/index_en.htm
• Strona internetowa Komisji Europejskiej poświęcona emeryturom (w kontekście spraw gospodarczych i finansowych): http://ec.europa.eu/economy_finance/structural_reforms/ageing/pensions/index_en.htm

Warto zobaczyć także:

• Komunikat wideo: Bridging Europe's pensions gap (Wypełnianie luk w europejskich systemach emerytalnych)
• Video animation on pensions (Animacja wideo na temat emerytur)
• Animacja – Który kraj będzie wypłacał mi emeryturę? http://ec.europa.eu/avservices/video/videoplayer.cfm?ref=I072202&sitelang=en