Praca nie zawsze jest tam, gdzie mieszkamy. Dlatego Komisja Europejska chce, aby prawo pracowników do swobodnego przepływu miało jak najszersze zastosowanie. Obecnie wiele osób pracujących w innym kraju UE natrafia na utrudnienia ze względu na inne obywatelstwo. - Ważne jest to, aby ułatwić osobom zainteresowanym zatrudnieniem w innym państwie Unii dostęp do tamtejszego rynku pracy – mówi komisarz László Andor.

Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący wprowadzenia środków, które zapewniłyby lepsze stosowanie przepisów UE dotyczących prawa obywateli do podejmowania pracy w innym państwie członkowskim. Dzięki temu praktyczne korzystanie z tego prawa stanie się łatwiejsze.

Obecnie mamy do czynienia z powtarzającym się problemem nieznajomości unijnych przepisów przez pracodawców publicznych i prywatnych, niezależnie od tego, czy prawo krajowe jest zgodne z tymi przepisami. Ten brak wiedzy lub niezrozumienie przepisów są główną przyczyną dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Poza tym obywatele często nie wiedzą, do kogo w innym państwie członkowskim można się zwrócić w przypadku napotkania problemów związanych z korzystaniem z prawa do swobodnego przepływu. Aby pokonać te przeszkody i łatwiej zapobiegać dyskryminacyjnemu traktowaniu pracowników ze względu na obywatelstwo, Komisja proponuje praktyczne rozwiązania.

László Andor, komisarz ds. zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego, powiedział: - Swobodny przepływ pracowników jest jednym z podstawowych elementów jednolitego rynku UE. Ponieważ w chwili obecnej poziom bezrobocia w niektórych państwach członkowskich jest znacznie wyższy niż w innych, tym bardziej ważne jest to, aby ułatwić osobom zainteresowanym pracą w innym kraju UE dostęp do jego rynku pracy. Mobilność pracowników leży w interesie nas wszystkich – przynosi korzyści tak gospodarce państw członkowskich, jak i poszczególnym pracownikom. Proponowane środki pomogą pracownikom pokonać przeszkody w podjęciu pracy w innym kraju UE.

Jeżeli propozycja zostanie zatwierdzona przez Parlament Europejski i Radę, może przyczynić się do zapewnienia rzeczywistego i skutecznego stosowania istniejących praw. Państwa członkowskie byłyby wtedy zobowiązane do:

• stworzenia krajowych punktów kontaktowych udzielających informacji, pomocy i porad, tak aby pracownicy migrujący w obrębie UE, a także pracodawcy lepiej orientowali się w przysługujących im prawach
• zapewnienia odpowiednich środków odwoławczych na poziomie krajowym
• umożliwienia związkom zawodowym, organizacjom pozarządowym i innym organizacjom wszczynania w imieniu pracowników postępowań administracyjnych lub sądowych w sprawach dotyczących dyskryminacji
• ogólnie lepszego informowania pracowników migrujących i pracodawców w UE.

Kontekst

Obecnie 3 proc. siły roboczej w UE, a więc 9,5 mln osób, mieszka i pracuje w innym państwie członkowskim. Poza tym 1,2 mln ludzi pracuje w kraju UE innym niż ich kraj zamieszkania. Jednak osoby, które chcą pracować w innym kraju UE, często nie są tam odpowiednio informowane i chronione w zakresie przysługujących im praw oraz natrafiają na przeszkody w dostępie do rynku pracy albo do przywilejów socjalnych, czy też na problematyczne warunki pracy.

Badanie ankietowe Eurobarometru z września 2011 r. pokazało, że 15 proc. obywateli UE wyklucza pracę w innym państwie członkowskim ze względu na postrzegane przez nich zbyt liczne przeszkody. Do przeszkód tych należą:

• inne warunki rekrutacji
• uzależnianie dostępu do niektórych stanowisk od posiadanego obywatelstwa
• odmienne warunki pracy w praktyce (np. dotyczące wynagrodzenia, perspektyw zawodowych, zaszeregowania)
• problemy związane z dostępem do przywilejów socjalnych, podlegających takim warunkom, które łatwiej spełnić jest obywatelom państwa przyjmującego niż obywatelom innych państw UE (np. wymóg stałego miejsca zamieszkania)
• kwalifikacje zawodowe i doświadczenie zdobyte w innych państwach członkowskich nie są brane pod uwagę albo są brane pod uwagę w inny sposób.

Przeszkody te nie tylko mają konsekwencje zawodowe i osobiste dla zainteresowanych osób, lecz także niekorzystny wpływ na ich integrację na rynku pracy i w społeczeństwie państwa przyjmującego.

Prawo obywateli UE do pracy w innym państwie członkowskim, ustanowione w art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFEU), obejmuje m.in. prawo do równego traktowania bez względu na przynależność państwową w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy. W rozporządzeniu (UE) nr 492/2011 wymieniono szczegółowo prawa wynikające ze swobodnego przepływu pracowników i określono konkretne dziedziny, w których dyskryminacja ze względu na przynależność państwową jest zabroniona, zwłaszcza jeśli chodzi o:

• dostęp do zatrudnienia
• warunki pracy
• przywileje socjalne i podatkowe
• dostęp do szkolenia
• członkostwo w związkach zawodowych
• dostęp do mieszkań
• dostęp dzieci do edukacji.

Choć art. 45 TFUE i rozporządzenie (UE) nr 492/2011 są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich, celem nowego wniosku jest ulepszenie i upowszechnienie sposobu, w jaki są one stosowane w praktyce. Dlatego mają zostać ustanowione wspólne ogólne ramy dla odpowiednich przepisów i środki ułatwiające skuteczniejsze i bardziej jednolite stosowanie praw przyznanych w przepisach UE pracownikom i członkom ich rodzin, którzy korzystają z prawa do swobodnego przepływu. Niezależnie od swojej propozycji Komisja, stojąc na straży Traktatu, będzie też nadal, w razie konieczności, wszczynać postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państw członkowskich, których przepisy krajowe nie są zgodne z Traktatem i rozporządzeniem.

Mobilność pracowników w UE przynosi korzyści nie tylko pracownikom, lecz także gospodarkom państw członkowskich. Kraje zatrudniające zagranicznych pracowników korzystają na tym, że ich firmy mogą obsadzić wakaty, które w przeciwnym razie pozostałyby puste (nie ma żadnych dowodów na to, że pracownicy migrujący zabierają miejsca pracy pracownikom miejscowym), i dzięki temu wytwarzać towary i świadczyć usługi, które w przeciwnym razie nie mogłyby być wytwarzane ani świadczone. Mobilność jest też z korzyścią dla krajów pochodzenia pracowników migrujących, ponieważ umożliwia zatrudnienie pracownikom, którzy w swoim kraju mają trudności ze znalezieniem pracy, i którzy dzięki pracy w innym kraju mogą wspierać finansowo swoje rodziny oraz zdobywać nowe kwalifikacje i doświadczenie. Później doświadczenie to mogą wykorzystać w swoim kraju.

Z przeprowadzonego w 2011 r. badania na temat migracji z ośmiu nowych państw członkowskich (Czech, Estonii, Węgier, Litwy, Łotwy, Polski, Słowenii i Słowacji) wynika, że dzięki zatrudnieniu pracowników migrujących z tych krajów PKB Irlandii wzrosło o 3 proc., a Wielkiej Brytanii o 1,2 proc. w latach 2004-2009.

Dodatkowe informacje

• MEMO/13/384
• Artykuł prasowy na stronie internetowej DG ds. Zatrudnienia
• Strona internetowa komisarza László Andora
• Komisarz László Andor na Twitterze
• Bezpłatny biuletyn informacyjny Komisji Europejskiej na temat zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego