Jak UE i państwa członkowskie radzą sobie z wyzwaniami związanymi z migracją? Z raportu KE wynika, że Unia powinna skuteczniej zarządzać polityką przyjmowania legalnych imigrantów i ich integracją ze społeczeństwem. Należy również intensywniej zwalczać handel ludźmi i nielegalną imigrację, gwarantując przy tym przestrzeganie podstawowych praw imigrantów i osób ubiegających się o azyl.

Komisja opublikowała sprawozdanie na ten temat, w którym przeanalizowano zmiany w dziedzinie imigracji i azylu, jakie zaszły w 2012 r. i na początku roku 2013. Ze sprawozdania wynika, że UE powinna działać dużo bardziej spójnie.

- Przygotowujemy się do stworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego, który zgodnie z zasadą solidarności zapewni ochronę najbardziej potrzebującym. Wiele spośród tych osób posiada wysokie kwalifikacje w różnych dziedzinach – musimy dać im szansę pełnego wykorzystania swojego potencjału w nowych krajach. To samo dotyczy innych grup imigrantów - oznajmiła Cecilia Malmström, komisarz UE do spraw wewnętrznych. - Nasze stanowisko w sprawie migracji musi uwzględniać wspólne priorytety i przyszłe potrzeby. Jeśli chcemy, by migracja stała się dynamicznym czynnikiem wzrostu i postępu, konieczne są dalekowzroczna polityka i objęcie przywództwa politycznego.

Migracja jak narzędzie wzrostu

Niedługo Europa zacznie odczuwać skutki starzenia się społeczeństwa i kurczenia siły roboczej. Już dzisiaj, pomimo wysokiego poziomu bezrobocia, w całej UE dostępnych jest około 2 mln wakatów w takich dziedzinach, jak opieka zdrowotna, technologie informacyjno-komunikacyjne, inżynieria, sprzedaż i finanse. Chociaż imigracja nie jest jedynym sposobem na pozyskanie specjalistów, którzy zaradzą lukom na rynku pracy, jest to na pewno jedno z możliwych rozwiązań sprzyjających realizacji strategii UE na rzecz wzrostu gospodarczego.

Prawodawstwo UE w obszarze migracji zostało opracowane tak, aby Unia mogła zyskać na atrakcyjności w oczach niektórych kategorii imigrantów. I tak na przykład dyrektywa w sprawie niebieskiej karty ułatwia wjazd do Unii i pobyt w niej obywatelom państw trzecich, którzy podejmują pracę wymagającą wysokich kwalifikacji (do połowy 2014 r. Komisja opublikuje sprawozdanie z jej wdrażania). W 2012 r. pewne postępy przyniosły negocjacje w sprawie dyrektyw dotyczących pracowników przenoszonych wewnątrz przedsiębiorstw i pracowników sezonowych, ale Parlament Europejski i Rada muszą jeszcze popracować nad osiągnięciem porozumienia w tej kwestii.

Komisja ma również nadzieję, że w miarę szybko zostanie przyjęty jej wniosek ustawodawczy wprowadzający prostsze i bardziej spójne przepisy dotyczące obywateli krajów spoza UE, którzy przyjeżdżają do Unii, aby studiować, prowadzić badania naukowe lub wziąć udział w innego rodzaju wymianach (IP/13/275 i MEMO/13/281).

Państwa członkowskie muszą przede wszystkim zadbać o skuteczność działań na rzecz wspierania integracji. Imigranci powinni być w stanie w pełni rozwijać swój potencjał w otoczeniu, w którym przestrzega się wszystkich ich praw podstawowych i umożliwia im udział w budowaniu dobrobytu społeczeństwa. Ważne jest przy tym prawidłowe wdrażanie przez państwa członkowskie dyrektywy w sprawie jednego zezwolenia, które zapewnia równe prawa pracownikom z krajów trzecich.

Sprostać wyzwaniom międzynarodowej ochrony

Ustanawiając nowe przepisy i normy dotyczące przyjmowania osób poszukujących ochrony, UE uczyniła krok w stronę realizacji idei wspólnej przestrzeni ochrony praw najbardziej potrzebujących i solidaryzowania się z nimi. Teraz trzeba zainwestować wysiłki i energię we wdrożenie tych przepisów i zapewnienie sprawnego i jednolitego funkcjonowania wspólnego systemu.

W 2013 r. Komisja zamierza nadal propagować współpracę, w tym za pośrednictwem Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu, oraz solidarność między krajami UE (w tym z Grecją, do której napływają uciekinierzy z Syrii, tak aby możliwa była relokacja osób objętych międzynarodową ochroną w obrębie całej UE).

Jest oczywiste, że zasada solidarności nie powinna się ograniczać do granic UE. W 2012 r. w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców stworzono wspólny unijny program przesiedleń. Po raz pierwszy państwa członkowskie zgodziły się przyjąć szereg wspólnych priorytetów w zakresie przesiedleń na rok 2013. W ramach tego programu uczestniczące kraje UE zobowiązały się do przesiedlenia w 2013 r. 3 962 uchodźców (dla porównania zobowiązanie na rok 2012 dotyczyło 3 083 uchodźców). Założenia unijnego programu przesiedleń na okres po 2014 r. są obecnie przedmiotem negocjacji w ramach nowego Funduszu Migracji i Azylu. Komisja dąży do tego, by stworzono więcej krajowych programów przesiedleń i wzmocniono potencjał tych, które już istnieją.

W 2012 r. osiągnięto również znaczące postępy w zakresie działań podejmowanych w ramach walki z handlem ludźmi (IP/12/619 i MEMO/12/455) oraz ochrony osób małoletnich, które co roku przyjeżdżają do UE bez opiekuna.

Reakcja polityczna UE na presję związaną z imigracją

Spójne podejście w kwestii nielegalnej imigracji to niezbędny warunek prowadzenia wiarygodnej polityki legalnej migracji i mobilności.

Do końca 2012 r. wszystkie państwa związane dyrektywą w sprawie powrotów nielegalnych imigrantów¹ z wyjątkiem Islandii poinformowały Komisję o pełnej transpozycji dyrektywy. Tym samym UE jest obecnie bardzo bliska posiadania wspólnych norm w tym zakresie, w pełni zgodnych z prawami podstawowymi. Komisja wyda komunikat w sprawie powrotów najprawdopodobniej w grudniu 2013 r. Dopilnuje również, by wszystkie państwa członkowskie właściwie wdrożyły dyrektywę o karach dla pracodawców.

Komisja nadal będzie podejmować starania, aby włączyć prawa podstawowe w zakres zarządzania granicami UE. W tym kontekście europejski system nadzorowania granic (EUROSUR) może się okazać instrumentem umożliwiającym ratowanie ludzkiego życia, gdyż ułatwia wykrywanie i śledzenie trasy małych statków. Komisja ponagla Parlament Europejski i Radę, aby formalnie doszły do porozumienia w kwestii projektu przepisów w tej sprawie, tak aby EUROSUR stał się operacyjny jeszcze przed końcem 2013 r. (IP/11/1528 i MEMO/11/896).

Uproszczenie kontroli wizowych i granicznych z myślą o wzroście gospodarczym

Kolejnym sposobem zwiększenia atrakcyjności Unii w oczach obywateli krajów spoza UE jest ułatwienie im podróży do UE.

Komisja przedstawiła wnioski legislacyjne dotyczące usprawnienia i wzmocnienia kontroli granicznych dla obcokrajowców podróżujących do UE („pakiet dotyczący inteligentnych granic” – IP/13/162 i MEMO/13/141). Zaproponuje również dalsze wspieranie wzrostu gospodarczego i wymian kulturalnych w ramach polityki wizowej poprzez ułatwienie legalnej podróży biznesmenom, turystom, studentom i młodym ludziom (IP/12/1177 i MEMO/12/838).

Intensywny dialog na temat migracji na arenie międzynarodowej

Po opublikowaniu w 2011 r. komunikatu Komisji pt. „Globalne podejście do kwestii migracji i mobilności” w 2012 r. odbyły się intensywne rozmowy na międzynarodowym szczeblu oraz negocjacje w sprawie umów dwustronnych (podpisano umowę dotyczącą partnerstwa na rzecz mobilności z Marokiem – zob. IP/13/513).

Jeszcze w tym roku Komisja przyjmie sprawozdanie w sprawie wdrażania globalnego podejścia do kwestii migracji i mobilności, kładąc nacisk na wymiar zewnętrzny polityki migracyjnej UE. Niedawno przedstawiła też swoje poglądy na temat tego, jak migracja i mobilność mogą stać się czynnikami wspomagającymi rozwój i jak można wzmocnić światową współpracę w tym obszarze (IP/13/450).

Kontekst

Sprawozdania roczne na temat imigracji i azylu powstają w odpowiedzi na wniosek Rady Europejskiej zgłoszony w momencie przyjęcia paktu o imigracji i azylu w 2008 r.

W czwartym z kolei sprawozdaniu omówiono przede wszystkim główne działania, które podjęto w 2012 r., aby zaradzić problemom w tych dziedzinach, oraz przedstawiono sytuację migracji w UE w liczbach. Do sprawozdania załączono dokument roboczy służb Komisji, w którym pokazano, jakie konkretnie kroki zostały podjęte zarówno na szczeblu unijnym, jak i na poziomie poszczególnych krajów.

Oto niektóre dane liczbowe (zob. również wykresy dotyczące azylu i imigracji):

• Zgodnie z danymi pochodzącymi z Eurostatu w dniu 1 stycznia 2012 r. populacja całej UE wynosiła 503,7 mln (wzrost o 1,3 mln w porównaniu z rokiem 2011).
• Liczba ludności UE w wieku produkcyjnym (15–64 lata) w 2012 r. wynosiła 335,4 mln, a według prognoz w ciągu następnych 50 lat będzie spadać i w 2060 r. będzie wynosić 290,6 mln.
• Odsetek osób w wieku emerytalnym w 2012 r. osiągnął 26,8 proc. i oczekuje się, że do 2060 r. wzrośnie gwałtownie do poziomu 52,6 proc.
• 20,7 mln obywateli krajów spoza UE mieszkających w Unii stanowiło około 4,1 proc. populacji UE ogółem.
• W 2011 r. wydano zezwolenia na pobyt przyznane po raz pierwszy prawie 2,5 mln obywateli krajów spoza UE.
• Liczba wniosków o azyl ogółem w 2012 r. wzrosła o 9,7 proc. w porównaniu z rokiem 2011 r. i w sumie wyniosła jedynie ponad 330 tys. (znacznie poniżej poziomu z rekordowego pod tym względem roku 2001, kiedy złożono ich 425 tys.).

Przydatne linki

• Czwarte sprawozdanie roczne na temat imigracji i azylu
• Dokument roboczy służb Komisji dołączony do sprawozdania
• Strona internetowa komisarz Cecilii Malmström
• Komisarz Malmström na Twitterze
• Strona internetowa DG do Spraw Wewnętrznych
• Dyrekcja do spraw wewnętrznych na Twitterze
• Europejska Sieć Migracyjna:  http://www.emn.europa.eu/
• Wykres pokazujący tendencje w dziedzinie azylu w UE
• Schemat ilustrujący procedurę udzielania azylu