Porozumienie polityczne „Formatu Windsorskiego” szansą na rozwiązanie kwestii Protokołu w sprawie Irlandii/Irlandii Północnej

Image by Pixaline from Pixabay

Komisja Europejska i rząd Zjednoczonego Królestwa osiągnęły zasadnicze porozumienie polityczne w sprawie tzw. Ram Windsorskich. Stanowi to kompleksowy zestaw wspólnych rozwiązań mających na celu ostateczne sprostanie praktycznym wyzwaniom, przed którymi stoją obywatele i przedsiębiorstwa w Irlandii Północnej w związku z Brexitem i Protokołem w sprawie Irlandii/Irlandii Północnej.

Wspólne rozwiązania obejmują między innymi nowe uzgodnienia dotyczące ceł, produktów rolno-spożywczych, leków, podatku VAT i akcyzy, a także konkretne instrumenty mające na celu zapewnienie lepszego wysłuchania głosów mieszkańców Irlandii Północnej w konkretnych kwestiach, szczególnie istotnych dla tamtejsze społeczności. Podstawą tych nowych ustaleń są solidne zabezpieczenia zapewniające integralność jednolitego rynku UE, do którego Irlandia Północna ma wyjątkowy dostęp.

Wspólne rozwiązania wypracowane w ramach umowy o wystąpieniu opierają się na następujących punktach wyjścia:

• kompleksowe, przekrojowe i ostateczne rozwiązanie odnoszące się do praktycznych trudności związanych z funkcjonowaniem Protokołu;
• równowaga między elastycznością przepływu towarów przeznaczonych do końcowego użytku w Irlandii Północnej a skutecznymi zabezpieczeniami gwarantującymi ochronę jednolitego rynku UE;
• wyraźne rozróżnienie między towarami zagrożonymi a towarami, którym nie grozi wejście na jednolity rynek UE.

W dziedzinie norm sanitarnych i fitosanitarnych (SPS) wspólne rozwiązania zapewniają, że na półkach supermarketów w Irlandii Północnej będzie dostępna ta sama żywność, co w pozostałej części Wielkiej Brytanii. W praktyce detaliczne produkty rolno-spożywcze przeznaczone do ostatecznego spożycia w Irlandii Północnej będą mogły przemieszczać się z Wielkiej Brytanii przy minimalnych wymaganiach certyfikacyjnych i kontrolach. Brytyjskie normy zdrowia publicznego będą miały zastosowanie do detalicznych towarów rolno-spożywczych przeznaczonych do spożycia końcowego w Irlandii Północnej, podczas gdy unijne przepisy dotyczące zdrowia roślin i zwierząt nadal będą miały zastosowanie do ochrony jednolitego rynku UE.

Co więcej, podróżowanie ze zwierzęciem domowym będzie łatwe dzięki prostemu dokumentowi podróży zwierzęcia, mikroczipowi oraz oświadczeniu właściciela, że zwierzę nie pojedzie do UE.

Nowe rozwiązania w zakresie ceł opierają się na rozszerzonym programie Trusted Trader, który będzie otwarty również dla firm w Wielkiej Brytanii. Towary przewożone przez zaufanych handlowców, którym nie grozi wejście na jednolity rynek UE, skorzystają z radykalnie uproszczonych procedur i drastycznie uproszczonych deklaracji przy zmniejszonych wymaganiach dotyczących danych. Ustalono znaczne ułatwienia w zakresie przewozu towarów i przemieszczania wszystkich rodzajów paczek, tj. przesyłek między przedsiębiorstwami, między przedsiębiorstwami a konsumentami i między konsumentami a konsumentami, przy czym paczki między konsumentami zostały całkowicie zwolnione opłat celnych. Te nowe rozwiązania są możliwe w szczególności dzięki nowym uzgodnieniom w zakresie udostępniania danych, pozwalającym na ocenę ryzyka, co stanowić będzie podstawę kontroli.  Pełne procedury celne będą miały zastosowanie do towarów, wobec których istnieje zagrożenie wprowadzeniem ich na jednolity rynek UE.

Znaleziono również trwałe rozwiązanie, które zapewni mieszkańcom Irlandii Północnej dostęp do wszystkich leków, w tym leków nowych i innowacyjnych, w tym samym czasie i na takich samych warunkach jak mieszkańcom pozostałej części Wielkiej Brytanii. Stanowi to uzupełnienie rozwiązania przyjętego przez UE w kwietniu 2022 r. w zakresie dostaw leków generycznych do Irlandii Północnej. Te nowe uzgodnienia są możliwe dzięki nowym zabezpieczeniom, w szczególności etykietowaniu, które mają zapewnić, że leki nie zostaną wprowadzone na jednolity rynek UE.

Uzgodniono również nowe możliwości elastyczności w odniesieniu do niektórych przepisów dotyczących VAT i akcyzy, którym towarzyszyłyby gwarancje chroniące UE przed ryzykiem nadużyć finansowych lub potencjalnym zakłóceniem konkurencji. Uzgodnienia te obejmują możliwość ustalenia brytyjskich stawek VAT poniżej stawek minimalnych VAT UE dla nieruchomości bez ryzyka, że towary te trafią na jednolity rynek UE (np. pompa ciepła). Brytyjski system zwolnień z podatku VAT dla MŚP ma obecnie zastosowanie zarówno do towarów, jak i usług, jeśli Wielka Brytania przestrzega unijnego progu dotyczącego wielkości MŚP. Istnieje teraz również możliwość opodatkowania wszystkich napojów alkoholowych zgodnie z ich zawartością alkoholu oraz ustalania obniżonych stawek celnych na napoje alkoholowe, jeśli są one podawane do bezpośredniego spożycia w obiektach hotelarskich w Irlandii Północnej, o ile stosowane stawki nie są niższe od minimów UE stawki celne.

Zaangażowanie zainteresowanych stron z Irlandii Północnej zostanie wzmocnione w kwestiach związanych z Protokołem. W ramach Wspólnej Konsultacyjnej Grupy Roboczej zostaną utworzone nowe podgrupy tematyczne. Nowy mechanizm awaryjny, tzw. Stormont Brake, pozwoli rządowi Zjednoczonego Królestwa, na wniosek 30 członków Zgromadzenia Ustawodawczego w Irlandii Północnej (Stormont), wstrzymać stosowanie w Irlandii Północnej zmienionych przepisów prawa UE związanych z Protokołem, które mogły mieć znaczący i trwały wpływ, charakterystyczny dla codziennego życia tamtejszych społeczności. Mechanizm ten byłby uruchamiany w najbardziej wyjątkowych okolicznościach i w ostateczności, w ramach bardzo dobrze zdefiniowanego procesu określonego w jednostronnej deklaracji Zjednoczonego Królestwa. Jedynym i ostatecznym arbitrem w sprawach prawa UE pozostanie jednak Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Wspólne rozwiązania dotyczą również trudności wdrożeniowych związanych z kontyngentami taryfowymi dla najbardziej wrażliwych kategorii stali oraz w sposób jasny określają stosowanie zasad pomocy publicznej.

Kolejne kroki

Komisja Europejska i rząd Zjednoczonego Królestwa podejmą, w ramach swoich odpowiednich uprawnień, kroki niezbędne do przełożenia wspólnych rozwiązań na prawnie wiążące instrumenty oraz ich wdrożenia szybko i w dobrej wierze.

W tym celu w nadchodzących tygodniach odbędzie się również posiedzenie Wspólnego Komitetu UE-Wielka Brytania ds. Umowy o wystąpieniu, któremu współprzewodniczą wiceprzewodniczący KE Maroš Šefčovič i brytyjski minister spraw zagranicznych James Cleverly.

Komisja przedstawiła wczoraj Radzie UE wnioski dotyczące stanowiska Unii w odniesieniu między innymi do decyzji, które należy przyjąć na najbliższym posiedzeniu. Ponadto Komisja przedłożyła także propozycje ustawodawcze w obszarach przepisów sanitarnych i fitosanitarnych, leków i kontyngentów taryfowych, które zostaną teraz przedłożone do decyzji Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, z pełnym poszanowaniem ich roli w tym procesie.

Nowe ustalenia zawierają rozwiązania odmienne od brytyjskiej ustawy w sprawie Protokołu dot. Irlandii Północnej. Komisja Europejska z zadowoleniem przyjmuje fakt, że rząd Zjednoczonego Królestwa wstrzymuje prace nad projektem ustawy o protokole dla Irlandii Północnej i nie kontynuuje prac nad nim, w związku z czym sprawa trafi do parlamentu Zjednoczonego Królestwa pod koniec sesji parlamentarnej. Wdrożenie tych uzgodnień oznacza, że nie będzie już podstaw do toczącego się postępowania sądowego Komisji Europejskiej przeciwko Zjednoczonemu Królestwu w związku z protokołem w sprawie Irlandii/Irlandii Północnej.

Tło

Protokół w sprawie Irlandii/Irlandii Północnej, stanowiący integralną część umowy o wystąpieniu, został wspólnie uzgodniony i ratyfikowany zarówno przez UE, jak i Wielką Brytanię. Obowiązuje od 1 lutego 2020 r. i wywołuje skutki prawne na gruncie prawa międzynarodowego. Celem protokołu jest ochrona porozumienia wielkopiątkowego (Belfast) we wszystkich jego wymiarach, utrzymanie pokoju i stabilności w Irlandii Północnej, uniknięcie twardej granicy na wyspie Irlandii, przy jednoczesnym zachowaniu integralności jednolitego rynku UE. Wdrażanie Protokoły było jednak powodem znacznych trudności na rynku Irlandii Północnej, a także przedmiotem jednostronnych działań poprzednich rządów brytyjskich niezgodnych z zawartymi z UE umowami.

Źródło (ang.): https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_1268