Komisja Europejska ogłosiła dziś odpowiedź na europejską inicjatywę obywatelską „Jeden z nas”. Po spotkaniu z jej organizatorami i przeanalizowaniu postulatów KE postanowiła, że nie przedstawi wniosku ustawodawczego w tej sprawie, gdyż państwa członkowskie i Parlament Europejski niedawno przedyskutowały te zagadnienia i podjęły decyzję o kierunku odnośnej polityki. Autorzy inicjatywy wezwali UE do zaprzestania finansowania działań, które zakładają niszczenie ludzkich zarodków – przede wszystkim w dziedzinie badań naukowych, pomocy rozwojowej i zdrowia.

Po rejestracji wniosku organizatorzy zebrali więcej niż wymagany milion podpisów z co najmniej siedmiu państw członkowskich UE. 9 kwietnia organizatorzy spotkali się z Komisją (STATEMENT/14/115), a dzień później wzięli udział w wysłuchaniu publicznym w Parlamencie Europejskim. Komisja uznała za właściwe istniejące ramy finansowe, które były niedawno przedmiotem debaty i państw członkowskich UE i Parlamentu Europejskiego i zostały przez nie uzgodnione.

Komisarz UE ds. badań, innowacji i nauki Máire Geoghegan-Quinn powiedziała: –Podeszliśmy do tej inicjatywy z pełnym zaangażowaniem i należytą uwagą. Trzeba jednak pamiętać, że państwa członkowskie i Parlament Europejski nie bez przyczyny zgodziły się na dalsze finansowanie badań naukowych w tej dziedzinie. Zarodkowe komórki macierzyste mają wyjątkowe cechy, dzięki którym mogą zostać wykorzystane w leczeniu groźnych dla życia chorób. Takie terapie są już na etapie badań klinicznych. Komisja będzie nadal stosowała rygorystyczne zasady i ograniczenia etyczne obowiązujące w odniesieniu do badań naukowych finansowanych przez UE. Jedna z tych zasad zakazuje dotowania badań, w których niszczy się zarodki.

Komisarz UE ds. rozwoju Andris Piebalgs stwierdził:– Europejska inicjatywa obywatelska daje obywatelom możliwość bezpośredniego udziału w kształtowaniu polityki UE. Traktujemy takie inicjatywy bardzo poważnie. Powikłania związane z ciążą i porodem są nadal przyczyną śmierci bardzo wielu kobiet. Dlatego społeczność międzynarodowa wyznaczyła sobie jako jeden z milenijnych celów rozwoju zmniejszenie współczynnika umieralności matek oraz wprowadzenie powszechnego dostępu do usług zdrowia reprodukcyjnego. UE, jej państwa członkowskie i inni międzynarodowi darczyńcy usilnie dążą do tych celów, traktując je – i ogólniej kwestie zdrowia – priorytetowo. W ramach naszych programów rozwojowych w tej dziedzinie staramy się zwiększyć dostępność skutecznych usług planowania rodziny, aby zapobiegać w ten sposób potrzebie dokonywania aborcji.

Badania naukowe z wykorzystaniem ludzkich zarodkowych komórek macierzystych

Do wszystkich badań naukowych z wykorzystaniem ludzkich zarodkowych komórek macierzystych Komisja stosuje szczegółowy system „potrójnego zamka”, który uważa za w pełni zgodny z traktatami UE i z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. System ten, stosowany już w ramach poprzedniego programu UE w zakresie badań naukowych, został uzgodniony przez państwa członkowskie UE i Parlament Europejski w 2013 r. w procesie prac ustawodawczych nad programem „Horyzont 2020”. Opiera się on na następujących zasadach:

• Przestrzegane są przepisy prawa krajowego: projekty UE muszą być zgodne z prawem państwa, w którym badania są prowadzone.
• Wszystkie projekty muszą zostać zweryfikowane pod kątem naukowym w drodze wzajemnej oceny oraz przejść rygorystyczną ocenę etyczną.
• Ze środków unijnych nie można finansować tworzenia nowych linii komórek macierzystych ani badań, w których niszczy się zarodki, w tym w celu pozyskania ludzkich zarodkowych komórek macierzystych.

Komisja Europejska nie oferuje wprost finansowania badań z wykorzystaniem ludzkich zarodkowych komórek macierzystych. Skupia się natomiast na wspieraniu badań, w których poszukuje się metod leczenia chorób lub rozwiązań problemów zdrowotnych, np. leczenia choroby Parkinsona, pląsawicy Huntingtona czy cukrzycy. Badania te mogą obejmować wykorzystanie ludzkich zarodkowych komórek macierzystych, jeżeli przewidują to najlepsze propozycje projektów. W latach 2007 – 2013 UE sfinansowała 27 wspólnych projektów badawczych z wykorzystaniem ludzkich zarodkowych komórek macierzystych. Przeznaczono na nie 156,7 mln euro z budżetu UE. Łączne wydatki na badania naukowe w dziedzinie zdrowia wyniosły w tym samym okresie ok. 6 mld euro.

Pomoc UE w dziedzinie zdrowia dla krajów rozwijających się

Współpraca na rzecz rozwoju w dziedzinie zdrowia matki i dziecka opiera się na:

• milenijnych celach rozwoju dotyczących ubóstwa na świecie: jeden z nich polega na zmniejszeniu współczynnika umieralności matek o trzy czwarte do 2015 r. oraz na wprowadzeniu powszechnego dostępu do usług zdrowia reprodukcyjnego; oraz
• na programie działań Międzynarodowej Konferencji na temat Ludności i Rozwoju, zgodnie z którym w żadnym przypadku nie należy promować aborcji jako metody planowania rodziny, usługi aborcyjne muszą być świadczone w kontekście prawnym danego państwa, a gdy aborcja jest dopuszczona prawem, powinna być wykonywana w bezpiecznych warunkach.

Decyzja o tym, które kwestie zdrowotne mają otrzymać priorytet przy przyznawaniu finansowania UE jest podejmowana wspólnie z rządami krajów partnerskich. Główny nacisk kładzie się na poprawę i rozszerzenie dostępu do krajowych systemów opieki zdrowotnej. W latach 2008 – 2012 UE wydała na sektor zdrowia 3,2 mld euro z funduszy rozwojowych. W ramach tej kwoty 1,5 mld euro zostało przeznaczone na zdrowie matek, noworodków i dzieci, 87 mln euro na opiekę w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, a 17 mln euro na usługi planowania rodziny.

Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju jest jednym z głównych unijnych instrumentów finansowania pomocy rozwojowej. Zapewnia on dwustronne wsparcie dla krajów rozwijających się, które nie są objęte Europejskim Funduszem Rozwoju, oraz wsparcie tematyczne dla wszystkich krajów partnerskich w dziedzinach priorytetowych, takich jak prawa człowieka, demokracja i dobre rządy oraz trwały wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu. Poza oceną skutków i innymi ocenami wewnętrznymi Komisja przeprowadziła też w latach 2010-2011 konsultacje społeczne w sprawie przyszłego finansowania działań zewnętrznych UE. Rozporządzenie w sprawie Instrumentu Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju zostało przyjęte w marcu 2014 r. po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski i Radę Europejską. W latach 2014–2020 Instrument Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju otrzyma wkład z budżetu UE w wysokości 19,7 mld EUR.

Kontekst:

Europejska inicjatywa obywatelska została wprowadzona w kwietniu 2012 r. jako instrument, przy pomocy którego obywatele mogą kształtować działania UE. Uczestnicząc w takiej inicjatywie, milion obywateli z przynajmniej jednej czwartej państw członkowskich UE może wezwać Komisję Europejską do podejmowania działań w dziedzinach należących do jej kompetencji.

W uzasadnieniu swojej inicjatywy organizatorzy powołali się na wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Brüstle (sprawa C-34/10). W wyroku, który dotyczył dyrektywy biotechnologicznej (98/44/WE), Trybunał stwierdził jednak, że celem tych przepisów UE nie jest regulowanie wykorzystywania ludzkich zarodków w kontekście badań naukowych. Wyrok dotyczył jedynie zdolności patentowej wynalazków biotechnologicznych i nie odnosił do pytania, czy można prowadzić i finansować tego rodzaju badania.

Dodatkowe informacje:

• MEMO/14/385
• Link do komunikatu: http://ec.europa.eu/research/eci/one-of-us_en.html
• Strona internetowa na temat europejskiej inicjatywy obywatelskiej: http://ec.europa.eu/citizens-initiative/public/welcome
• Strona internetowa „Jeden z nas”: http://www.oneofus.eu/